Undervisningsplanlegging

Den didaktiske relajsonsmodellen og læreforutsetningar.

Ein av våre jobbar som lærarar er å gi timane innhald og samanheng. Ein stor del av arbeidet går til planlegging. Lærarar planlegge på fleire nivå, for eit heilt skuleår, for periodar, veker, dag og arbeidsøkter. Planlegging gir oss blant anna struktur og tryggleik, det er ei oversikt over kva mål elevane skal oppnå, samt ei oversikt over korleis ein ligg ann i forhold til tid til rådigheit. Skissa er med på inkludere både foreldre og elevar, og det heng saman med arbeidsmåtar. Sjølvsagt må planane kunne justerast når ting skjer. Samt må ein vera fleksibel, då læraen skal ha kontrollen, ikkje planen.

Pedagogiske forskarar har i følgje Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) vore opptatt av lærenes planlegging. Dei har haldt intervju, bedt dei tenkje høgt, skrive logg, osv for å finne ut korleis planane har fungert i praksis. læraranes planlegging virke inn på det elevane lære, fordi planlegginga dreier seg om tida som er til råde og lærestoffet som skal læres.
Lærarar må ta mange val. I planlegginga møter ein ofte spørsmåla kva? Korleis? Kvifor? Ein må heile tida vera bevisst på kva måla er, kva arbeidsmåtar ein vil nytte og kvifor ein gjere som ein gjere. Som hjelp til planlegginga har ein den didaktiske relajsonsmodellen, som kan fungera som reiskap i det didaktiske arbeidet. I følgje Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) kan ein seie at den didaktiske modellen er ein teorikonstruksjon for planlegging og analyse av didaktiske virksomheiter. Modellen er anvendeleg slik at den kan nyttast av nybegynnarar og av erfarne. Slik eg ser det er modellen alfa omega for lærarar. Den hjelper i å minne oss på kva ein skal ta omsyn til under planlegginga. Samt kan den nyttast som refleksjon, då ein kan gå attende etter til dømes ei økt å sjå om ein har oppnådd det ein ynskte for økta.

Den didaktiske modellen me følgje inneheld desse kategoriane:

Når eg planleggjar tenkjer eg først og fremst på måla og innhaldet for timen. Deretter tenkjer eg på korleis eg ynskjer å ha det, og om det kan gjennomførast. Medan når eg tenkjer på det så tykkjer eg kanskje at didaktiske føresetnadar er den viktigaste kategorien i modellen. Didaktiske føresetnadar inneheld elevføresetnadar, læreføresetnadar, fysiske, biologiske, sosiale og kulturelle føresetnadar. Då tenkjer er slik at dersom dette ikkje er teke omsyn til og lagt til rette for då er det mykje vanskelegare å oppnå dei måla som er stilte. Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) skriv at det er ein samanheng mellom alle kategoriane. Eg er einig i dette, men samt tenkjer eg at alle kategoriane heng saman, men at dei er forankra i didaktiske føresetnadar, då eg ser på det som grunnleggjande faktorar for at noko skal kunne gjennomførast. Slik eg har opplevd det i praksis så er det mange lærarar som ikkje nyttar modellen. Eg meinar at for oss som nybegynnarar er det bra å he ein slik modell slik at me har noko å sjå til. Samtidig lærar me å ta omsyn til dei ulike kategoriane. Eg trur at etter meir erfaring ein har som lærar så vert planlegginga lettare, ein treng ikkje alle desse skjemaa fordi ein på ein måte alltid nytte det ubevisst. Altså meinar eg at desse føresetnadene skal komme automatisk då ein planleggjar, fordi dei er så viktige.

Ei av dei viktigaste faktorane tykkjar eg at er læreføresetnader. Elevane kjem til skulen med ulike forventningar, kunnskapar, erfaringar, evner og bakgrunn. Dette forholdet kallast læreføresetnadar. For å kunne planleggja på ein kreativ og fleksibel måte må ein kjenna elevane sine. Ein må vita kva dei er interesserte i, og kva evner dei har frå før. Å verta kjent med elevanes læreføresetnadar går i tråd med Piagets og Vygotskys tenking. I Piagets teori er det nødvendig å kjenna elevanes skjema for å planleggja i samsvar med tilpassa opplæring. Alle elevar har ulike kunnskapar, og derav ulike skjema, og difor må ein kjenne desse for å kunne planleggje vidare. I Vygotskys teori handlar det om å ha kjennskap til elevanes aktuelle utviklingsnivå, for å kunne finne ut noko om deira nærmaste utviklingssona, slik at ein skal kunne forme stillasa i elevanes læringsarbeid. Læreføresetnadar er sjølvsagt knytte til mål. Då eg var i praksis opplevde eg kor ekstremt mykje det var å ta omsyn til då eg skulle planleggje. Eg måtte ta omsyn til om timen var rett før mat friminuttet, då elevane var svoltne, elle om det var siste time på dagen, då elevane var trøtte og ville heim. 50% av foreldra til elevane ver skilte. Då elevane gløymte bøker pga dei hadde flytta frå mora til faren i helga, så kan ein ikkje seie noko anna enn at det er greitt. Det var fleire som måtte klare seg aleine om morgonen, og hadde difor ikkje spist frukost. Det var to i klassen som var utviklingshemma. Ikkje alle tåler like mykje ”kritikk”. Det var nokon som ikkje kunne jobbe saman, osv. det er ekstremt mykje å ta omsyn til. Eg tykkjar heile tida at eg skriv at det viktigaste er å kjenne elevane sine, og her viser det seg igjen. For å få best mogleg utbyte av undervisinga så må ein kjenne elevane sine. Me som lærarar må møte elevane der dei er, det er avgjerande for å få det samspelet ein ynskjer.

Læreføresetnadar er ikkje gitt ein gong for alle. Det er dynamisk, heile tida i endring og utvikling. Eleven utviklar seg heile vegen, både intellektuelt, fysisk, psykisk, kjenslemessig og sosialt. Dette tyder at me som lærarar heile tida må ha auga opne for å på best måtte danna tilpassa opplæring for kvar enkelte elev.

Hva er motivasjon?
- Indre og ytre motivasjon

I følgje Imsen (2006) handlar motivasjon om korleis kjensler, tankar og fornuft tvinnar seg saman og gir farge og glød til dei handlingane vi utføre. Motivasjon defineras gjerne som det som forutsaker aktivitet hos individet, det som held aktiviteten ved like, og det som gir den mål og meining. Slik eg ser det er motivasjon noko som startar opp, noko som gir ei rørsle, og ei retning. Det er noko som driv ein, og som ofte er knytte til interesse. Det handlar på mange måtar om å verta gira, engasjert, og positivt innstilt til å gjennomføre noko. Motivasjon for meg skape forventningar og interesse. Ein kan seie at å få i gang motivasjonen er alfa omega, både på skulen og i privat livet.

Motivasjon er ein situasjonsbestemt tilstand som påverkas av verdiar, erfaringar, sjølvoppfatning, og forventningar. Mange kjensler spelar inn. Både glede, smerte, lyst, angst, meisring, status, ambisjonar og mange fleire. Alt dette hang saman i kultur og arv. Kjensler, kognisjon/tenking og motivasjon påverkar kvarandre gjensidig. Dette er illustrert i modellen ”sinnets triologi”.

Det er mange ulike måtar å sjå på motivasjon. Eg dreg fram nokre pedagogiske grunnsyn, og deira syn på motivasjon. Det behavioristiske perspektivet baserar seg på teorien om straff og belønnig. Dette er noko eg trur alle lærarar nytte nesten kvar dag i det ubevisste. Til dømes dersom de jobbar bra denne timen skal de få spele kort dei fem siste minutta, eller dersom de ikkje er rolege får de ikkje spele kort i dag. Det kognitive perspektivet legger vekt på korleis tankane våre bidrar til å forme motivasjon. Dei meinar i følgje Imsen (2006) at menneske er nyfikne og undersøkjande. Basert på trongen til å finne meining, motiverar det til læring. Ein er ute eter ubalanse i systemet som skal føre til akkomodasjon.

Det humanistiske perspektivet ser på menneske som sjølvstendige og fridomssøkjande, de søker etter meining og er klar til å ta ansvar. Medan behovsteoriane forklare mennesklege handlingar ut frå grunnleggjande behov, som er blant de tidlegaste og mest utbrette oppfatningane om motivasjon. Her står Maslows behovhierarki sterkt. Eg meinar at alle desse teoriane står i samspel i mi tolking av kva motivasjon er.

Når vi snakkar om motivasjon snakkar vi om indre og ytre motivasjon. Slik eg ser det så er ytre motivasjon noko ein gjennomfører fordi at ein vert påverka av andre. Om ein tenkjer seg om så er det ikkje sikkert at ein gjennomførar det fordi at ein sjølv vil det. Det kan vera grunna forventningar frå andre eler for å oppnå belønning. Medan indre motivasjon ser eg på som noko ein gjennomføre av eigen lyst. Noko ein gjere fordi ein sjølve er interessert, at ein sjølv vil oppnå noko med aktiviteten. Ein kan kanskje seie at det er eit slags indre driv som driver deg til aktiviteten fordi ein sjølv vil det. Det er mange argument for og imot indre motivasjon. Nokon kan seie at ytre motivasjon er ei slags falsk motivasjon, då ein gjennomførar noko for andres skuld. Nokon meinar at belønning er ei ulempe då det kan verke slik at ein gjennomføre aktiviteten for å oppnå belønning i form av gjenstandar, då mange meinar at karakterane i seg sjølve er belønninga. Sjølv tenkjer eg på dei som slit på skulen. Det er ein kamp kvar dag då leksa skal gjerast. Eg syns i grunn at å gi desse elevane belønning for å oppnå noko, så kan det vera ei stor motivasjon for de som manglar den fullstendig. De gjere nok i hovudsak arbeidet for å tene pengar og ser ikkje viktigheita av å gjere det bra, men er det ikkje viktigast at ein består?
Mange kan seie; ja men kor lenge skal ein belønne, skal det verta ein vane? Eg trur at dette handlar om modning. Dersom ein etter nokon år kuttar rett av med belønninga. så kan det hende at det er heilt greitt for personen, då ein har modnast og ser at det er viktig å bry seg om utdanninga si. Ein ser kanskje på det tidspunktet at eg kan faktisk klare å oppnå like gode resultat utan belønning. Det handlar ofte om at barn treng å sjå framgangen i form av gjenstandar. Andre meinar også at indre motivasjon er ei større motivasjon, då ein utan påverknad frå andre ser at ei sjølv kan klare å meistre noko. det handlar om å finne seg sjølve og sine handlingar utan å verta påverka av andres handlingar.

Men kan ei velje kunn ein motivajsonstype. Korleis kan ein ikkje påverkast av andre? Menneske er eit sosialt vesen. Korleis kan ein danne seg eit sjølvbilete utan å verta påverka av andre? Korleis kan ein frå nyfødt av klar å danne eit bilete av seg sjølve utan at ein høyrer på noko frå andre?

Slik eg ser det påverkar ytre motivasjon til betre indre motivasjon. Dersom ein får god respons, mykje ros og støtte frå verda rundt ein, da vil det skape ei kjensle av at ein verkeleg kan klara noko på eigehand. På denne måten vil ein vekke meistringsmotivasjonen inni seg.
I skulen har elevane krav på tilpassa opplæring, samt tykkjar eg at dei også bør få tilpassa motivasjon. Eg ser på det som ei svært utfordrande oppgåve å motivera elevane, særleg å halde motivasjonen deira oppe. Som lærar meinar eg at det er viktig at ein står fram som eit godt førebilete, støtte, motivarar og inspirarar. Grunnlaget for tilpasse motivasjon samt TPO meinar eg at er å kjenne elevane sine. Ein må vita grunnar til at dei eventuelt trekkjer seg vekk. Ein må konfrontera elevane, sikre at dei veit at du ikkje er ”ute etter å ta dei”, men sikre eit trygt og godt læringsmiljø, der det er lov å feile. Dersom ein ikkje prøver, vinn ein ikkje. Ein må sørgje for å ha reglar, men ein må vera snill samtidig som ein er streng, ein slags omsorgsfull disiplin. Elevane må veta at dei kan stola på oss, veta at me er der for dei, og at me ynskjer det beste for dei. Eg trur at når det gjeld å motivera elevar så må ein veta kva som interesserar dei. I meiningsfylt matematikk av Botten (2003) står det eit døme om ein elev som slit med matematikk, læraren finn ut at eleven er interessert i musikk og dyr. Læraren tek då med seg eleven til dyrebutikken, let ho rekne med prisar, prosent osv, frå butikken, samt lage statistikk rundt kva musikk venene hannar likar. Eg meinar at bobla her er å kjenne elevane, det andre kjem utanfor.