Undervisningsplanlegging

Den didaktiske relajsonsmodellen og læreforutsetningar.

Ein av våre jobbar som lærarar er å gi timane innhald og samanheng. Ein stor del av arbeidet går til planlegging. Lærarar planlegge på fleire nivå, for eit heilt skuleår, for periodar, veker, dag og arbeidsøkter. Planlegging gir oss blant anna struktur og tryggleik, det er ei oversikt over kva mål elevane skal oppnå, samt ei oversikt over korleis ein ligg ann i forhold til tid til rådigheit. Skissa er med på inkludere både foreldre og elevar, og det heng saman med arbeidsmåtar. Sjølvsagt må planane kunne justerast når ting skjer. Samt må ein vera fleksibel, då læraen skal ha kontrollen, ikkje planen.

Pedagogiske forskarar har i følgje Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) vore opptatt av lærenes planlegging. Dei har haldt intervju, bedt dei tenkje høgt, skrive logg, osv for å finne ut korleis planane har fungert i praksis. læraranes planlegging virke inn på det elevane lære, fordi planlegginga dreier seg om tida som er til råde og lærestoffet som skal læres.
Lærarar må ta mange val. I planlegginga møter ein ofte spørsmåla kva? Korleis? Kvifor? Ein må heile tida vera bevisst på kva måla er, kva arbeidsmåtar ein vil nytte og kvifor ein gjere som ein gjere. Som hjelp til planlegginga har ein den didaktiske relajsonsmodellen, som kan fungera som reiskap i det didaktiske arbeidet. I følgje Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) kan ein seie at den didaktiske modellen er ein teorikonstruksjon for planlegging og analyse av didaktiske virksomheiter. Modellen er anvendeleg slik at den kan nyttast av nybegynnarar og av erfarne. Slik eg ser det er modellen alfa omega for lærarar. Den hjelper i å minne oss på kva ein skal ta omsyn til under planlegginga. Samt kan den nyttast som refleksjon, då ein kan gå attende etter til dømes ei økt å sjå om ein har oppnådd det ein ynskte for økta.

Den didaktiske modellen me følgje inneheld desse kategoriane:

Når eg planleggjar tenkjer eg først og fremst på måla og innhaldet for timen. Deretter tenkjer eg på korleis eg ynskjer å ha det, og om det kan gjennomførast. Medan når eg tenkjer på det så tykkjer eg kanskje at didaktiske føresetnadar er den viktigaste kategorien i modellen. Didaktiske føresetnadar inneheld elevføresetnadar, læreføresetnadar, fysiske, biologiske, sosiale og kulturelle føresetnadar. Då tenkjer er slik at dersom dette ikkje er teke omsyn til og lagt til rette for då er det mykje vanskelegare å oppnå dei måla som er stilte. Lyngsnes og Rismark (didaktisk arbeid 2007) skriv at det er ein samanheng mellom alle kategoriane. Eg er einig i dette, men samt tenkjer eg at alle kategoriane heng saman, men at dei er forankra i didaktiske føresetnadar, då eg ser på det som grunnleggjande faktorar for at noko skal kunne gjennomførast. Slik eg har opplevd det i praksis så er det mange lærarar som ikkje nyttar modellen. Eg meinar at for oss som nybegynnarar er det bra å he ein slik modell slik at me har noko å sjå til. Samtidig lærar me å ta omsyn til dei ulike kategoriane. Eg trur at etter meir erfaring ein har som lærar så vert planlegginga lettare, ein treng ikkje alle desse skjemaa fordi ein på ein måte alltid nytte det ubevisst. Altså meinar eg at desse føresetnadene skal komme automatisk då ein planleggjar, fordi dei er så viktige.

Ei av dei viktigaste faktorane tykkjar eg at er læreføresetnader. Elevane kjem til skulen med ulike forventningar, kunnskapar, erfaringar, evner og bakgrunn. Dette forholdet kallast læreføresetnadar. For å kunne planleggja på ein kreativ og fleksibel måte må ein kjenna elevane sine. Ein må vita kva dei er interesserte i, og kva evner dei har frå før. Å verta kjent med elevanes læreføresetnadar går i tråd med Piagets og Vygotskys tenking. I Piagets teori er det nødvendig å kjenna elevanes skjema for å planleggja i samsvar med tilpassa opplæring. Alle elevar har ulike kunnskapar, og derav ulike skjema, og difor må ein kjenne desse for å kunne planleggje vidare. I Vygotskys teori handlar det om å ha kjennskap til elevanes aktuelle utviklingsnivå, for å kunne finne ut noko om deira nærmaste utviklingssona, slik at ein skal kunne forme stillasa i elevanes læringsarbeid. Læreføresetnadar er sjølvsagt knytte til mål. Då eg var i praksis opplevde eg kor ekstremt mykje det var å ta omsyn til då eg skulle planleggje. Eg måtte ta omsyn til om timen var rett før mat friminuttet, då elevane var svoltne, elle om det var siste time på dagen, då elevane var trøtte og ville heim. 50% av foreldra til elevane ver skilte. Då elevane gløymte bøker pga dei hadde flytta frå mora til faren i helga, så kan ein ikkje seie noko anna enn at det er greitt. Det var fleire som måtte klare seg aleine om morgonen, og hadde difor ikkje spist frukost. Det var to i klassen som var utviklingshemma. Ikkje alle tåler like mykje ”kritikk”. Det var nokon som ikkje kunne jobbe saman, osv. det er ekstremt mykje å ta omsyn til. Eg tykkjar heile tida at eg skriv at det viktigaste er å kjenne elevane sine, og her viser det seg igjen. For å få best mogleg utbyte av undervisinga så må ein kjenne elevane sine. Me som lærarar må møte elevane der dei er, det er avgjerande for å få det samspelet ein ynskjer.

Læreføresetnadar er ikkje gitt ein gong for alle. Det er dynamisk, heile tida i endring og utvikling. Eleven utviklar seg heile vegen, både intellektuelt, fysisk, psykisk, kjenslemessig og sosialt. Dette tyder at me som lærarar heile tida må ha auga opne for å på best måtte danna tilpassa opplæring for kvar enkelte elev.