Leik og læring

Leik!

Leiken er mangfaldig og har mange ulike uttrykksformer. Ei definisjon på leik er noko som får menneske til å gjennomføra ei aktivitet av eiga lyst utan at det treng å liggje noko mål til bakgrunn for handlinga.
For oss lærarar er leik ein glimrande metode å nytte ved læring i skulen, kanskje noko som vert nytta for lite. Eit viktig bodskap då det gjeld å oppnå den optimale kontakt med eleven er å møte eleven på det nivået ein er. Leik er i aller høgste grad ein del av det å vera liten, så kvifor ikkje møte borna gjennom leiken? Samt å møte eleven er leik med på å skape ei variasjon i skulekvardagen. Leik kan vera eit positivt innspel i ei ”keisam” økt. Ein kan læra kolossalt mykje gjennom leik.

Kva er det som kjenneteiknar leik?

1. Det er typisk for leik er at den er indremotivert. Då forstår eg det slik at leiken er ei lønning i seg sjølve. Leik skapar til dømes spenning og lyst, dette er ekstremt viktig då det gjeld læring. Dette fordi det er motiverande når noko er spennande, ein vert nyfiken, og ein får lyst til å læra. Eg trur kanskje at dette kan vera ein kjempe god metode i skulen då elevane somme tider forbinder å læra som noko kjedelig, men å leika er noko dei likar. Kanskje dei ikkje vert bevisst på utbyte dei har fått av leiken før leiken er over. Samt er eg sikker på at gjennom leik så vil ein få ”knaggar” til å hengje kunnskapane på. Eg tykkjar vertfall sjølve at spesielle og kjekke situasjonar hugsar eg betre enn keisame.

2. Eit anna typisk kjenneteikn for leik er at ein sett verkelegheita til side. Ein latar som ein er i ei anna verd, der kunn fantasien setter grenser. Dette er ei situasjon eg er sikker på at dei fleste kan kjenne seg att i. Dei fleste av oss har nok leika superheltar som reddar verda, skaper fred, vorte millionærar, og har kunna klart alt ein ynskjer. Verkelegheita gjeld ikkje. Ein trur at ein er i stand til å meistre alt. Ein tilpassar leiken til eigne føresetnadar, der det er vanskeleg å mislykkast. Ei viktig sak i skulen handlar nettopp om dette. Me som lærarar i oppgåve å vera med på å skape identitet hos elevane våre. Me skal støtte dei og hjelpe dei, slik at dei skal få ei god sjølvoppfatning. Slik eg ser det så er det slik at etter betre sjølvoppfatning ein har, etter større tru har ein på at ein skal klare å meistre. Gjennom leik kan me vera med på å byggja opp sjølvbilete til eleven. Me ynskjer at elevane skal verta trygge på seg sjølve, slik at dei i alle skule situasjonar, og andre, skal kjenne at dei kan klare det.

3. Noko som er flott med leiken er at borna har ei viss kontroll på kva som skjer. Borna tek sjølve initiativet, sett grense, tek val, og bearbeide handlingar. Dette er med på å utvikle borna som eit sjølvstendig menneske, med eigne meiningar og ytringar.

4. Det siste kjenneteikne for leik som eg vil ta med gjelder samspelet i leiken. Borna lærar å kommunisera på mange ulike plan. Dette kjenneteikne heng også saman med Vygotskys teori om det sosiale vesenet. Borna utviklar seg saman med andre gjennom leiken.

Det er mange ulike måtar å sjå på leik.

Freud meinte at leik var utløp for ubevisste motiv og konfliktar, dette gjennom det psykodynamiske synet, på leik som ”reinsing”. Det eg trur er meint med dette er at mange born har opplevd dramatiske hendingar i livet sitt. Dette kan vera skilsmisse, død, osv. slikke opplevingar kan ofte gjenspeilast i måten borna leikar på. Dei kan for eksempel oppføra seg valdleg, eller vera veldig redde, ha angst for handlinga. Slik er ser det meinar Freud at ein skal leike seg gjennom ei spesiell handling, og berabeide det som bornet har angst for. Slik eg ser det, så må føresetnadane for dette vera eit godt og trygt miljø, og at ein stolar på kvarandre.

Leik vert også sett på som humanistisk vekst, i samband med Maslows behovshieraki. Ein av dei grunnleggjande behova for oss menneske etter mat og drikke, er å vera saman med andre. Me menneske treng å ha nokon rundt oss, me treng medkjensle, støtte og kjærleik. Kan ein oppnå dette gjennom leik? Kan leik vara med på å dekke ødette behovet? Eg meinar at det kan det. Eg meinar at born og leik bær takast på alvor. Dette er eit gunnleggjande fysologisk behov som eg er trur av leik delvis kan dekkja, vertfall til ei viss grad.

Piaget ser på leik hovudsakeleg som assimilasjon. Å imitera er ein stor del av leiken. Difor ser eg at dette kan knytast til teorien om assimilasjon. Born kan ta kva som helst gjenstandar, leike med den, og førestille seg at det er noko anna. Fyrst tenkte eg at; er ikkje det berre fantasien då? Men korleis kunne ein førestilt seg til dømes ein telefon, dersom ein ikkje hadde kunnskap om korleis ein telefon ser ut. Altså ein må ha kunnskap for å leike på denne måten. Då kan det jo tenkast seg at jo eldre ein vert, dess meir avansert vert leikinga. Samt tenkjer eg at ein teiknar jo fantasifigurar, kvar får ein desse ideane frå? Puttar ein saman inntrykk frå mange ulike figurar?

Det var nokre måtar å sjå på leik på. Eg kan seie med samd i desse tankane. Ein ting er sikkert, det er vertfall at leik skal vera kjekt, samt skal det takast på alvor. Det finnes mange måtar å leike på, gjennom rollebaserte leikar, regelstyrte, konstruksjon, fysisk betone, og samle leikar.
Noko som er litt artig er at eg i sist veke snakka med ein veninna som går på Bryne vidaregåande skule. Ho fortalte meg at lærarane der hadde vore på eit kurs, på grunn av ei spørjeundersøking frå skulen. Undersøkinga hadde fått eit negativ utslag på variasjon og spanande/ kjekke undervisingstimar. Dette kurset handla om leik i skulen. Veninna mi kunne ikkje forstå kvifor dei skulle leike i skulen, ho og andre tenkte at dette var useriøst og slik ein gjorde på borneskulen. Eg må innrømme at eg forstod kva ho meinte. No denne veka har eg innsett kvifor lærarane vart sendt på dette kurset. Det var kanskje litt seint å begynne for alvor med leik der no? Eg trur litt på at dersom ein leikar fra byrjinga av, og held det ved like så er det ikkje ”flaut”. Eg har vertfall lært det at å leike er viktig. Leik har ei vanvittig stor læringsverdi. Leik trenar både vaksen å små til å ta initiativ og kontakt med andre. Det trenar ein til å verta sjølvstendig, og til å samarbeide. Det trenar ein til å ta perspektiv og omsyn, ein må lære å vente på tur for eksempel. Ein vert trenet i motorikk, språkutvikling, kommunikasjon, normer, reglar, kreativitet, utforsking og mykje meir. Me har ikkje leika mykje i mi skuletid, men eg hugsar ein gang på ungdomsskulen me leika ”english tee party”. Dette var i engelsk økta. Me hadde med oss kjeks og te. Me sat i lag å drakk te og måtte prate på engelsk. Me laga oss ulike roller, og koste oss. Dette er heilt klart noko som skaper motivasjon, språkutvikling, kommunikasjon og sosialisering, samt var det svært morosam.

Leik er ei fantastisk oppleving. Ein lever seg inn i ei slags perfekt verd. Et trur at det er dette Csikszentmihalyi meinar med ei mental flow. Ein leikar for leikens skuld. Noko som alle bør oppleve.

1 1997 då ein villa ha seks åringar inn i skulen prioriterte ein i lk97 leik som metode, utfolding, og tilnærming til fag. Dette heng heilt klart saman med tilpassa opplæring, der ein møter elevane der dei er. I lk06 vart leiken i skulen nedtona, noko som eg tykkjar er ganske synd. Eg meinar at ein bør satse på leiken i skulen. Leik er med på å utvikle elevane sine evner og talentar individuelt og saman med andre. Leik gir lærelyst, uthaldt, og gjer ein nyfiken. Leik stimulere til utvikling av eigne læringsstrategiar, og evne til kritisk tenking. Leik er med på å utvikle eleven som person på mange felt, samt sikre eit læringsmiljø som fremmer helse, trivsel og læring. Til dette synes eg at ein kan knytte speilingsteorien. Gjennom leik med andre er det med på å danna bilete av ein sjølve og av kven andre er.

Dei vaksne må også involvera seg, dette på ulike plan. For å få eit godt leikemiljø meinar eg at det er viktig at læraren sjølv visar engasjement, iver og lyst.

Det er ekstremt mange gode grunnar til kvifor ein skal leike i skulen.